Хун шубуун тухай домог. (2)

Хун шубуун тухай домог. (2)


Хун шубуун гарбалтай
Хуhан модон сэргэтэй.
Хориин эхэнэр хун шубуунай ябяа дуулаа һаа, һү, тарагаа барин, газаашаа гаража, хойноһонь үргэдэг байгаа һэн. Хүн шубууе алахань ехэ хорюултай, алаа һаа, эхэеэ алаһантай адли муухай, зэрлиг ябадал, һалашагүй ехэ нүгэл гэжэ тоологдодог һэн.
Юундэ энэ шубуунда шүтэдэг болоһон юм? Энээн тухай иимэ домог бии.
Хабар байгаа гэхэ. Үндэр тэнгэри хүб хүхэ, үлгэн дэлхэй ноб ногоон. Эгээл энэ үедэ, Барга баатарай хүбүүн Хоридой мэргэн Байгал далайн эрьеэр агнажа, хатуу хара номоёо гартаа баринхай, харбаһан шубуудаа бүһэдөө хабшууланхай ябаба ха. Гэнтэ дуулан гэхэдэнь, хаанаһааб даа, дээрэнь ганганалдаһан абяан соностобо. Тэрэнэй толгойгоо үргэжэ дээшэ харахадань, сэлмэг үдэрэй сэнхир огторгойн толон доро сайбалзан, хун шубууд зэлэ татан ниидэжэ байба. Хоридой мэргэн ехээр гайхажа, модоной саана хоргодобо. Модоной саана Хоридой мэргэнэй бэеэ нюугаад хаража байтар, хун шубууд ганганалдаһаар, далайн эрьедэ буужа, үдэ, далинуудаа тайлан гэхэдээ, аргагүй сэбэр һайхан басагад болошолой. Тиигээд далайн уһан руу гүйлдэн орошобод.
Хоридой мэргэн хүбүүн үзөө хараагүй юумэеэ хаража, гайхан гэлын байтараа, һэмээхэн мүлхижэ ошоод, нэгэнэйнь «хубсаһа» абажа нюужархиба. Дангина басагад уһанда орожо, шунгажа садаад, эрьеэ дээрэ гаража хубсалаад, дахин хун шубууд боложо дэгдэшэбэд. Арюун сагаан шарайтай, гоё гулдагар бэетэй, елэн хара үһэтэй басаган гансаараа үлэшэбэ. Хоридой мэргэн гаража, иигэжэ тэрэ басаганда хандаба: «Солотой зоной хүбүүнлби, нэрэтэй эсэгын үрилби. Галым удхалха, гуламтым һахиха хатамни боложо һуугыш, дайсадаа дараха хүсэтэй, дархан солоёо мандуулха шадалтай хүбүүдые түрэжэ үгыш даа».
Арюухан дангинын харахада, тэрэ эрэлхэг зоригтой баатар янзын хүбүүн байба. Хоридой хүбүүнтэй хүтэрэлдэжэ, бүмбэгэр сагаан үргөөндэнь ошолсобо. Тэрэ хоёр айл болон түбхинэжэ, ажана амгалан һуубад. Хэды саг үнгэржэ, тэнгэриин басаган Хоридой мэргэндэ арбан нэгэн хүбүү түрэбэ.
Хэдэн жэл үнгэрһэнэй һүүлээрнь, үхибүүдэйнь томо болоһоной хойно, нэгэ намарай үедэ, жэгүүртэн бүхэнэй урда зуг һубарилдан ниидэдэг сагай ерэхэдэ, хатаниинь Хоридойһоо хубсаһаа эрижэ үмдөөд, һөөргөө хун шубуун боложо, тоноороо ниидэжэ гарашаба. Хун шубууниинь тооно дээгүүрээ гурба дахин элихэ зуураа: «Хани нүхэр Хоридоймни, хайрата баатар хүбүүдни, энэ эгүүридэ энхэ мэндэ һуугты», - гэжэ үреэгээд, хүхэ номин тэнгэри руу дэгдэшэлэй.
Тэрэ арбан нэгэн хүбүүдэйнь нэрэнүүд: Галзууд, Харгана, Хуасай, Хүбдүүд, Батанай, Шарайд, Бодонгууд, Худай, Гушад, Сагаан, Хальбан – эдэ булта хун шубуун гарбалтай Хориин арбан нэгэн эсэгэ болоһон юм